Dr Robbert van der Eijk,
Groningen 7 maart 2017
Voor bijdragen aan de discussie tot nu toe zie discussie bijdragen
Hieronder treft u een overzicht aan van de tot nu op internet gevonden literatuur in alfabetische volgorde.
Klik op de titel om de tekst te openen.
| Titel | omschrijving |
|---|---|
| Artikel 20oud.pdf | de wettekst art 20 en andere artikelen waaraan wordt gerefereerd van de oude natuurbeschermingswet die per 1 januari 217 niet meer geldig is. |
| Baggerschepen en zeehonden Razende Bol.pdf | In 2009/2010 hebben medewerkers van Bureau Waardenburg in opdracht van Rijkswaterstaat onderzocht wat de effecten zijn van langsvarende baggerschepen en andere menselijke activiteiten op zeehonden op de Razende Bol. Het rapport zelf is niet beschikbaar maar wellicht bij RWS of bureau Waardenburg verkrijgbaar. Zie Zeehonden op de Razende Bol.pdf voor de conclusies |
| Changes In Abundance Of Harbor Seals In Maine.pdf | Samenvatting van artikel in Marine Mammal Science vol 21.3.pages 519–535, July 2005. Tussen 1981 en 2001 zijn in 5 jaren zeehonden geteld in Maine. De populatie groeide jaarlijks met 6,6% van 10500 naar 38000 exemplaren. Het aandeel pups groeide van 6,4% naar 24,4%. De populatie van de grijze zeehond groeide van 0 naar 1731 exemplaren |
| De verstoring van wadvogels.pdf | bron: website Ecomare. Vooral in de zomer, in de ruitijd, is het aantal recreanten groot. De vogels moeten steeds weer opvliegen en gebruiken dan veel energie. Vogels zijn tijdens 44 periodes van 4 uur rond hoogwater bekeken, op 8 plekken. Er waren 431 verstoringen, door roofvogels, wadlopers en drooggevallen boten. Roofvogels stoorden het meest, maar als mensen de vogels verstoorden, vlogen de vogels eerder weg naar een andere plek. Wulpen bleven een minuut in de lucht, bonte strandlopers 5 minuten. Op rustige plaatsen zijn vogels schuwer. Tussen 1985 en 1995 werden de vogels steeds tammer. Droogvallende boten en pierenstekers verjagen vogels tot 300 meter. Verstoring door helikopters is kleiner naarmate de route drukker is. |
| Deskundigenbericht verstoring vogels.pdf | bron: Sovon. Commentaar op tussenuitspraak minister m.b.t. Gedragscode Bosbeheer. Minimale verstoringsafstand voor roofvogels is in bos en water 125m, volgens Engelse literatuur voor vogels in het algemeen ten minste 150m. |
| De Wet natuurbescherming: wanneer is sprake van een verstoring 27-12-2016.pdf | bron advokatenkantoor Stibbe: Juridische analyse begrip verstoring in de wet natuurbescherming per 1 januari 2017 |
| Effectenindicator.pdf | Ministerie EZ, rapport Alterra: effect van oppervlakte-verlies, versnippering, verstoring door geluid, verstoring door trilling, optische verstoring, verstoring door mechanische effecte, verandering in populatie-dynamiek door windturbines op Dwerggans, Grauwe Gans, Kolgans, Smient |
| gedragscodes in de Wet Natuurbescherming 2-1-2017.pdf | blog advocaten klantoor Stibbe: De mogelijkheid die het regime van de Flora- en faunawet (Ffw) sinds 2005 bood om met behulp van een goedgekeurde gedragscode vrijstelling te krijgen van de verboden in artikel 8 tot en met 12 Ffw, blijft ook onder het regime van de per 1 januari 2017 in werking getreden Wet natuurbescherming (Wnb) bestaan. Om mogelijke verschillen te identificeren volgt hierna een beschrijving van het oude en het nieuwe wettelijk kader voor het gebruik van gedragscodes. |
| Gewone en grijze zeehond in Waddenzee en Deltagebied 19-10-2016.pdf | Indicator,19-10-2016 Compendium voor de Leefomgeving - Rijksoverheid De aantallen zeehonden zijn de laatste vijftig jaar sterk gegroeid in Nederland. De grijze zeehond maakte na eeuwen afwezigheid zijn comeback en de gewone zeehond, die tot 1959 bedreigd werd door de jacht, herstelde goed ondanks het zeehondenvirus dat ongeveer 50% van de dieren in 1988 en in 2002 doodde. Dankzij de uitwisseling met andere gebieden groeien sinds het begin van deze eeuw ook de aantallen zeehonden in het Deltagebied. |
| Hoe voorkom ik verstoring.pdf | bron: website Vogelbescherming. Verstoring wordt pas een probleem als het natuurlijk gedrag van vogels wordt beïnvloed.De meeste mensen denken dat een vogel wegvliegt als hij wordt verstoord. Maar verstoring gebeurt al eerder. Wees alert op de volgende signalen, zo herkent u verstoring in het veld. |
| Iedereen wil wat in de natuur.pdf | Trouw interview met Patrick Jansen, bioloog. "De recreatiedruk loopt uit de hand, zegt Jansen. “Negentig procent van het grondoppervlak van Nederland hebben wij ingericht om te voldoen aan onze menselijke behoefte. Tien procent is nog over voor de rest van de soorten die in dit land leven. Intussen zijn we op grote schaal bezig onze eigen wensen en functies te projecteren op die resterende tien procent natuur." |
| Literatuurstudie effecten van recreatie op vogels.pdf | bron Bureau Waardenburg bv. De informatie over de effecten van recreatie op vogels is gebundeld, zie Verstoringsgevoeligheid van vogels Krijgsveld 2008.pdf en een gedrukt exemplaar kan besteld worden voor € 25,- |
| Miljoenen vogels vluchten vanwege vuurwerk.pdf | Trouw: Door nieuwe radartechnieken heeft de Vogelbescherming vastgesteld dat rond middernacht in heel Nederland miljoenen vogels opvliegen. Op de weerradar in De Bilt is goed te zien dat grote aantallen watervogels binnen een straal van 40 kilometer om De Bilt na 24.00 uur in beweging komen. Zie Voor vogels is de jaarwisseling geen feest.pdf |
| Net dispersal of harbour seals within the Wadden Sea before and after the 1988 epizootic 1999.pdf | DLO-Institute for Forestry and Nature Research, Abstract Tussen 1980 en 1987 neemt de populatie zeehonden toe met 9%/jaar en na de virusepidemie tussen 1990 en 1994 met 14%/jaar. De jaarlijkse overleving is 0,88 tussen 1980-1987 en 0.93 in de periode na 1990. De verdeling van jongen en oude dieren over het gebied is ongelijk verdeeld. Het Nederlandse deel groeit mede door immigratie van andere delen van de Waddenzee. 65% van de immigranten in een van de 38 delen van de Waddenzee is afkomstig van slechts 7 delen. |
| On the extinction of the Southern Dutch harbour seal population 1985.pdf | Biological Conservation, 31.1,75-84, Peter Reijnders RIN: Abstract. Sinds 1953 is de populatie zeehonden in Zeeland sterk afgenomen. mogelijke oorzaken zijn overbejaging en vervuiling, bouwwerkzaamheden hebben minder invloed omdat de aantallen toen al sterk waren afgenomen. |
| Onderzoek naar verstoring zeehonden op Roggenplaat 13-4-2016.pdf | Natuurmonumenten: Eind 2017 krijgt de grootste zandplaat van de Oosterschelde, de Roggenplaat, er een hoop zand bij. Met als doel om kustvogels en zeehonden ook in de toekomst een plek te bieden. Om de zeehonden zo min mogelijk te verstoren tijdens het opspuiten van de zandplaat, vindt er komende tijd onderzoek plaats naar storingsgevoeligheid. |
| Population biology and activity patterns of harbour seals (Phoca vitulina) in the Wadden Sea Edith Ries 1999.pdf | Thesis Edith Ries, RUG: Abstract 8 pag. Na de decimering van de populatie in 1988 door de zeehondenziektevirus is een herstelplan en onderzoeksplan opgesteld tussen 1989 en 1996. Met merk-teugvangtechnieken is de populatiegrootte geschat. De gegevens van 15 gezenderde dieren zijn niet toereikend geweest om vast te stellen welke biotische en abiotische factoren het rustgedrag op platen beïnvloedt. Na de epidimie in 1988 is de Nederlandse populatie in 1994 verdubbelt in aantal met een gemiddelde groei van 18%/jaar. In de jaren 1970 was de sterfte onder eerstejaars jongen 66%, in 1989 43%. De EEms-dollard is als voorbeeld regio onderzocht. De priode dat zeehonden op het droge liggen varieert tussen 3 - 6 uur en nooit langer dan 10 uur als gevolg van de getijden. 20-90% van de droogvaltijd wordt door de zeehonden benut. Moederdieren met jong liggen meer droog. Zwemmende dieren zijn minder aan de oppervlakte naarmate het kouder is. De duur van duiken varieert sterk. |
| Rapid recovery of Dutch gray seal colonies fueled by immigration.pdf | Marine Mammal Science, 31(2): 405–426, Sophie M.J.M. Brasseur c.s.: Abstract. De grijze zeehond is sinds 1985 opneiwu in de Waddenzee en is nu de grootste populatie van het Europese continent. De immigratie in de Waddenzee met name vanuit Groot Brittagne geeft een aantalsgroei van 35% |
| Recolonization of the Dutch Wadden Sea by the grey seal Halichoerus grypus.pdf | Biological Conservation 71 (3),231-235. Peter J.H. Reijnders: Abstract Tot de 16e eeuw kwam de grijze zeehond voor in de Waddenzee. In 1980 vond recolonisatie plaats vanuit de populatie op de Farne eilanden nabij de Engelse Noordzeekust. Vanaf 1985 worden er jongen geboren. |
| Reproductive failure in common seals feeding on fish from polluted Reijnders 1986.pdf | Nature 324, 4-12-1986 Peter J.H. Reijners: PCB's in vis worden verantwoordelijk gehouden voor de afname in reproductiviteit tussen 1950 en 1975, waarbij de populatie van 3000 terugliep naar 500 exemplaren. |
| The impact of boating on the distribution of seals and moulting ducks in the Wadden Sea of Schleswig 1992.pdf | Publ.Ser.Neth.Inst.Sea Res. 20:221-233. Abstract. van mei 1987 tot september 1990 is de verdeling van boten en zeehonden vanuit de lucht geregistreerd. Van mei- oktober bestaat meer dan 60% van de boten uit pleziervaart, daarbuiten slechts 10%. Een scheiding van vaargebieden en zeehondgebieden wordt aanbevolen voor de ontwikkeling van de zeehonden. |
| Verstoring van rust beperkt herstel van zeehondenpopulatie NRC 1999 .pdf | NRC: n.a.v. thesis Edith Ries 1999.pdf Na de epidemie aan het einde van de jaren tachtig heeft de Nederlandse populatie gewone zeehonden in de Waddenzee voortvarend het herstel ingezet. Maar de groei komt uit zeer beperkte bron. Slechts op een 7 plaatsen in het hele Waddengebied slagen de dieren erin zich in ruime aantallen voort te planten. Van die 7 plaatsen voor de voortplanting van de gewone zeehond telt Denemarken er een, zijn er twee in Niedersachsen en drie in Sleeswijk-Holstein, en ook de Nederlandse Waddenzee is vertegenwoordigd: met het Eems-Dollard-estuarium. Voor sommige van die gebieden is inmiddels een duidelijk verband aangetoond tussen de kwaliteit als broedgebied en de intensiteit van menselijk gebruik. Zo worden de zeehond-ligplaatsen in het Eems-Dollard-estuarium met het hoogste aandeel jongen gekenmerkt door een beschutte ligging, een lange droogvaltijd maar ook relatief weinig verstoring. |
| Verstoring van vogels en zeehonden 9-3-2017.pdf | Het startartikel voor de discussie over het begrip verstoring |
| Verstoring van weidevogels door spoorweggeluid.pdf | bron www.infrasite.nl: In dit artikel word aangegeven hoe het effect van de verstoring door geluid van weidevogels in kaart kan worden gebracht. Bij spoor- of wegprojecten worden de effecten op de natuur in kaart gebracht. De reden daarvan is dat de wetgeving op dit gebied wordt aangescherpt. Bij vogels is aangetoond dat deze verstoord worden door wegen en spoorlijnen. Op grond van de Europese Habitatrichtlijn en de Vogelrichtlijn mogen in bepaalde gebieden helemaal geen significante negatieve effecten veroorzaakt worden. Wanneer er geen alternatief voor het project bestaat en het project van groot openbaar belang wordt geacht, moeten de effecten gemitigeerd worden. Voor het berekenen van het te compenseren gebied wordt de grutto als maatgevende soort beschouwd. Er is weinig bekend over de effecten van al deze parameters op de aanwezigheid of het gedrag van vogels. Daadwerkelijk gedragsonderzoek waaruit blijkt welke factoren het negatieve effect op weidevogels veroorzaken is er niet. Globaal bestaat echter wel de indruk dat de intensiteit waarmee de spoorlijn gebruikt wordt van invloed is op de mate van verstoring. Uit globale voorbeeldberekeningen aan een stille en drukke spoorlijn blijkt het areaalverlies voor een grutto te liggen tussen 16 % en 23 % van het oppervlak binnen de 45 dB(A) contour. Voor een drukke spoorlijn ligt deze contour natuurlijk verder weg. Bij een drukkere spoorlijn is dus niet alleen het verstoringsgebied groter, maar ook het percentage territoria dat verdwijnt, gerekend over het gehele gebied. Alleen voor de zomertaling, grutto, veldleeuwerik, alle weidevogels samen en alle steltlopers samen blijkt de geluidsinvloed van een spoorlijn significant te zijn. |
| Verstoring zeehonden Nieuwpoort 28-12-2016.pdf | bron zeezoogdieren.org: korte omschrijving van de beschermende wetten in België m.b.t. zeehonden |
| Verstoring zeehonden.pdf | bron Universiteit Wageningen: Samenvatting. Het project levert een rapport op waarin een overzicht wordt gegeven van de huidige kennis over verstoring van zeehonden. Verschillende opties voor het aanpassen van de verstoringsafstanden en de consequenties daarvan worden uitgewerkt. Er worden aanbevelingen gedaan voor handhaving dan wel herziening van verstoringsafstanden. |
| Verstoring.pdf | bron Vogelbescherming: Via vragen wordt de verstoring getoetst aan de wettelijke regels van windmolens, lichtemissie, loslopende honden, recreatieve voorzieningen, militaire activiteiten en dergelijke. |
| Verstoringsgevoeligheid van vogels Krijgsveld 23-12-2008.pdf | bron Vogelescherming, bureau Waardenburg, 240p.: Literatuurstudie. Verstoring induceert een stressreactie die zich kan uiten in een verandering in fysiologie of in gedrag. Verstoring uit zich tevens in het gedrag van de vogels, met name in verhoogde alertheid of vluchten voor de verstoringsbron. Deze reacties zijn veel eenvoudiger vast te stellen dan fysiologische reacties. De consequenties van verstoring variëren van een tijdelijke onderbreking van het natuurlijke gedrag (bijvoorbeeld stoppen met foerageren) tot het definitief verlaten van een locatie of nestdesertie. De reactie van een vogel op een verstoringsbron varieert afhankelijk van de omstandigheden. In het algemeen veroorzaken snelle boten het meest verstoring, vooral wanneer ze bovendien veel lawaai maken, dan wel wanneer ze buiten de vaste vaarroutes varen Voorbeelden hiervan zijn windsurfers, kitesurfers, speedboten en waterscooters. Langzamer boten, die grotendeels binnen de vaarroutes blijven veroorzaken minder verstoring (motorboten, zeilboten, vissersboten). Het minst verstoring wordt veroorzaakt door kano’s en roeiboten als deze op de vaste routes blijven. Wanneer deze categorie zich echter buiten de vaargeulen, in ondieptes begeeft dicht bij grote groepen vogels, kan evenwel grote verstoring optreden. In effectstudies gaat het er om te bepalen of het gebied kwalitatief minder wordt voor vogels als leefgebied (afname habitatkwaliteit). Dus of een vogel verstoord wordt is niet per sé relevant, maar of daarmee de kwaliteit van het leefgebied afneemt. Dit dient zoveel mogelijk kwantitatief onderbouwd te worden. |
| Voor vogels is de jaarwisseling geen feest.pdf | Door nieuwe radartechnieken heeft de Vogelbescherming vastgesteld dat rond middernacht in heel Nederland miljoenen vogels opvliegen. |
| Watervogels-en-zeezoogdieren-in-de-Zoute-Delta-2014_2015 juni 2016.pdf | bron Ministerie I&M, RWS, Delta Project Management: 97p.: overzicht tellingen 2014-2015 zoute Zeeuwse delta van vogels en zeehonden. Bahlve in de voordelta gaan de aantallen in het algemeen achteruit. |
| Wet natuurbescherming dec 2015.pdf | wettekst van de wet natuurbescerming 16-12-2015 |
| Zeehonden.pdf | informatie Ecomare over de zeehond m.b.t voedsel, wemmen, vet, jongen, e.d. |
| Zeehonden op de Razende Bol.pdf 21-4-2010 | samenvatting onderzoek Baggerschepen en zeehonden Razende Bol.pdf bron: Stichting Noordzee. zeehonden reageren niet op langs varende schepen, wel op surfers, kajakkers, bezoekers, e.d. |